Deze week stond op de website van De Volkskrant een opiniestuk van Haro Kraak, getiteld: Waarom schrijven jullie hier nou nooit over? “Van complotdenkers en bezorgde burgers tot rechtse commentatoren en dwarse mediamakers – haast iedereen houdt ervan om te zeggen dat de media iets negeren. Maar waarom eigenlijk?” Volgens Kraak besteden de mainstream media wel zeker ruimschoots aandacht aan al die zogenaamd genegeerde onderwerpen. Ook ik denk dat we ons niet per se zorgen hoeven te maken om de hoeveelheid aandacht. Maar wel om iets anders.
De opwarming van de aarde bestaat niet
In New Hampshire sprak ik, in het hoofdkwartier van Ted Cruz, een eloquente, opgewekte vrouw die me met volle overtuiging zei dat de opwarming van de aarde een fabeltje is en dat ik er goed aan doe niet meer naar de mainstream media te luisteren. Dat was haar conclusie na zes maanden eigenhandig onderzoek. Waar ze haar informatie vandaan haalde? “Van het internet.” Ze liet me wat obscure websites zien die zeiden dat ze gelijk had, en beloofde me een of andere documentaire door te sturen die het haarfijn uitlegde. (Nog niet gebeurd.)
In plaats van druk te maken over te weinig aandacht voor een onderwerp, zoals het Volkskrantartikel, wegen mensen soms niet goed (genoeg) de waarde (of: waarheid) van de aandacht die er wél is. Journalistiek is mensenwerk en bijna elk medium een doorgeefluik: een bron van een bron van een bron.
Oranje is groen
Om zelf ook een bron van een bron te zijn: in San Francisco, op de bovenverdieping van boekhandel City Lights, vond vorige week een literaire avond plaats met schrijver Jarett Kobek, die het boek ’I Hate The Internet’ schreef. Na een verhitte en enigszins komische woordenstrijd tussen Kobek en een Bernie Sanders-fan (“Twitter makes revolutions possible, meeeehn!”), kwam het gesprek uit op Googles algoritme en ‘de waarheid’.
Een onthutste man zei: “Het mag gewoon niet zo zijn dat iemand ergens beweert dat oranje eigenlijk groen is, en dat genoeg mensen erop klikken of het liken, en dat het dan boven aan in de zoekresultaten van Google komt. Wat is dan nog de waarheid?”
Waarop een andere man antwoordde: “What is truth anyway? Orange is orange because enough people once agreed that it was. If the majority feels that orange needs the definition of green, then maybe it should be.”
Hillary Clinton is een crimineel
In het Volkskrantartikel: “Nu kun je voor elk verhaal duizenden bronnen vinden en als je goed genoeg zoekt, vind je jouw waarheid altijd terug.” Het eerste wat je leert bij een journalistieke of mediagerelateerde studie, is dat (en hoe) je elke bron moet toetsen op betrouwbaarheid. Vandaar dat het fijn is dat bijvoorbeeld De Correspondent in een aantal artikelen doorlinkt naar aangehaalde bronnen – al werken daar net zo goed geen robots.
De mensen die ik op de straten van New Hampshire sprak, of tijdens rally’s en het campaignen, zeiden allen dat hun voorkeurskandidaat als enige de waarheid verkondigt. De anderen zijn leugenaars. Bij een rally van Bernie Sanders was een Republikein aanwezig die zogezegd polshoogte kwam nemen. Toen het gesprek op Clinton kwam, liep hij een beetje rood aan en je mag er best rondvliegend speeksel bij fantaseren toen hij zei: “Hillary is a liar, a fraud, she should be in jail!” Vooralsnog is het onderzoek rondom haar e-mailserver nog gaande.
Dat komt niet uit de lucht vallen, want de presidentskandidaten zelf liegen misschien ook wel meer dan ooit. Politico constateerde dat dit the dirtiest Presidential race since ‘72 is. De New York Times heeft een factchecker in dienst die een handig overzicht bijhoudt waarin statements van kandidaten tegen het licht worden gehouden. Zijn het leugens, waarheden, of, ook een optie: ‘it depends on how you measure it’. Dan lijkt deze vraag nog niet eens zo gek: what is truth anyway?