Een van onze laatste sessies tijdens de Amerikareis, gistermiddag, vond plaats bij Google in Washington D.C. We bezochten het internetbedrijf vanwege zijn hart voor democratie. Google probeert sinds enkele jaren om informatie over verkiezingen en verkiezingskandidaten te verspreiden en resultaten inzichtelijk te maken, in landen als India, Duitsland en de VS. De search tools van het bedrijf bieden hiervoor een perfect platform. De vraag die bij mij speelde: is het ontsluiten van informatie het enige doel dat Google dient met zijn democratiseringsprojecten?
Google wall
Het kantoor van Google in Washington D.C.
Google is al langer bij de (Amerikaanse) politiek betrokken. Topman Eric Schmidt maakte deel uit van het campagneteam van Barack Obama in 2012 en het bedrijf heeft een sterke lobby in Washington. Maar Google heeft ook onderhuidse invloed. Volgens deze studie van Robert Epstein en Ronald Robertson kunnen zoekresultaten de voorkeur van zwevende kiezers tussen 20 en 80 procent doen verschuiven. De invloed van zwevende kiezers is bij een close race groot, en dus zou Google de uitslag van de Amerikaanse presidentsverkiezingen best eens kunnen beslissen.
Dit is natuurlijk geen verrassing. Informatiebronnen hebben nu eenmaal een enorme invloed op kiesgedrag. Dat weten moderne kandidaten: de politieke macht van de mainstreammedia is in de presidentiële race van 2016 een belangrijk onderwerp van discussie. Maar ook vroeger was men zich van de rol van informatie bewust. Een academiegenoot vertelde me over de telegraafbaas die in de negentiende eeuw presidentskandidaat was en structureel voorkwam dat negatief nieuws over hem werd doorgeseind naar krantenredacties.
Op het kantoor van Google hoorden we uiteraard niets over het beïnvloeden van verkiezingen. Nou ja, één ding dan: de belofte dat het bedrijf geen enkele controle uitoefent over kiesgedrag. Verder ging de presentatie puur over de projecten waarmee Google informatie over stembureaus en kandidaten verspreidt. Dat zijn nobele bezigheden. Maar het probleem is niet dat Google zoekresultaten over presidentskandidaten zou kleuren – zo expliciet is dat hun nooit ten laste gelegd. Het probleem is de macht die Google zou kúnnen uitoefenen. In een gezonde democratie wordt niet invloed, maar de mogelijkheid tot invloed aan banden gelegd. Het was gaaf geweest om bij Google over deze elephant in the room in discussie te gaan.